ગુજરાતનું ગૌરવ ‘એશિયાટિક લાયન’ ઘણા વર્ષોથી સૌરાષ્ટ્રના ‘ગીર પ્રોટેક્ટેડ એરિયા’માં વસવાટ કરતા જોવા મળે છે. આ સિંહો અને વન્ય પ્રાણીઓના સંરક્ષણ માટે રાજ્ય સરકાર સંપૂર્ણ રીતે કામ કરી રહી છે. કેન્દ્ર અને ગુજરાત સરકાર એશિયાટીક સિંહોના સંરક્ષણ અને સંવર્ધન માટે સતત વિવિધ નવા પ્રોજેક્ટ ચલાવી રહી છે. રાજ્ય સરકારની વિનંતી પર, કેન્દ્ર સરકારે ‘ગીર સંરક્ષિત વિસ્તાર’ની આસપાસના કુલ 1,84,466.20 હેક્ટર વિસ્તારને ‘ઈકો-સેન્સિટિવ એરિયા’ તરીકે જાહેર કરવા માટે પ્રાથમિક સૂચના બહાર પાડી છે.
જાહેર કરાયેલા નોટિફિકેશન મુજબ અભયારણ્યથી ઘોષિત ઈકો-સેન્સિટિવ વિસ્તાર સુધીનું લઘુત્તમ અંતર 2.78 કિલોમીટર છે અને મહત્તમ 9.50 કિલોમીટર રાખવામાં આવ્યું છે.
આ વિસ્તાર ઇકો સેન્સિટિવ ઝોનમાં સમાવિષ્ટ છે
- ગીર સંરક્ષિત વિસ્તારની આસપાસ ત્રણ જિલ્લાના કુલ 196 ગામો અને 17 નદીઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.
- નવા વિસ્તારમાં જૂનાગઢ, અમરેલી અને ગીર સોમનાથ જિલ્લાના વિસ્તારોનો સમાવેશ.
- નવા વિસ્તારમાં 24 હજાર હેક્ટરથી વધુ જંગલ વિસ્તાર અને 1.59 લાખ હેક્ટર બિન-વન વિસ્તારનો સમાવેશ થાય છે.
‘ઇકો-સેન્સિટિવ ઝોન’ વિસ્તારમાં કુલ 17 નદીઓના રિવર કોરિડોર અને સિંહોની અવરજવર માટેના ચાર મહત્વના કોરિડોરનો સમાવેશ થાય છે. આ ઉપરાંત જૂનાગઢ જિલ્લાના જૂનાગઢ, વિસાવદર, માળીયા હાટીના અને મેંદરડા તાલુકાના કુલ 59 ગામો, અમરેલી જિલ્લાના ધારી, ખાંભા અને સાવરકુંડલા તાલુકાના 72 ગામો અને ઉના, ગીર-સોમનાથ, કોડીનારના કુલ 12 ગામો અને ગીર-સોમનાથ જિલ્લાના તાલાલા તાલુકાના 65 ગામોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.
જેમાં 196 ગામોનો સમાવેશ કરવામાં આવશે
‘ગીર સંરક્ષિત વિસ્તાર’ આ ત્રણ જિલ્લાના 196 ગામોના કુલ 1,84,466.20 હેક્ટર વિસ્તારને આવરી લે છે, જેમાં 24,680 હેક્ટર જંગલ વિસ્તાર અને 1,59,785.88 હેક્ટર બિન-જંગલ વિસ્તારનો સમાવેશ થાય છે. આ વિસ્તારને ઈકો-સેન્સિટિવ ઝોનમાં સામેલ કરવાથી આ વિસ્તારમાં રખડતા સિંહ પરિવારોને વિશેષ સુરક્ષા મળશે. આ સાથે, આ નવા પર્યાવરણ-સંવેદનશીલ વિસ્તારમાં સંરક્ષિત વિસ્તારની મર્યાદા ઘટાડીને 10 કિલોમીટર કરવામાં આવશે, જેથી અન્ય વિકાસલક્ષી પ્રવૃત્તિઓને પ્રોત્સાહન મળી શકે.
ગીર રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન, ગીર, પાણીયા અને મિતીયાળા અભયારણ્યોનો કુલ વિસ્તાર 1,468.16 ચોરસ કિમી ગુજરાતમાં સિંહો અને જંગલી પ્રાણીઓ માટે આરક્ષિત છે. કેન્દ્ર સરકાર અને સુપ્રીમ કોર્ટની માર્ગદર્શિકા અનુસાર, આ સંરક્ષિત વિસ્તારની આસપાસ ‘ઇકો-સેન્સિટિવ ઝોન’ જાહેર કરવું પડશે, જ્યાં સુધી તે થાય નહીં. ત્યાં સુધીમાં લગભગ 10 કિલોમીટર સુધી ઇકો-સેન્સિટિવ ઝોન અમલમાં હતો. રાજ્ય સરકારની દરખાસ્તને ધ્યાનમાં રાખીને, ભારત સરકારે તાજેતરમાં ઇકો-સેન્સિટિવ ઝોનની પ્રાથમિક સૂચના બહાર પાડી છે.
‘ગીર સંરક્ષિત વિસ્તાર’ની આસપાસના ગામડાઓમાં છેલ્લા 10 વર્ષમાં સિંહોની હિલચાલ, સિંહો દ્વારા કરવામાં આવેલા શિકાર, સિંહોની અવરજવરનો કોરિડોર અને ગીર નદીના કોરિડોરની વિગતોને ધ્યાનમાં રાખીને નવો ઈકો-સેન્સિટિવ ઝોન જાહેર કરવામાં આવ્યો છે.
